DILI – Prokuradór Jerál Repúblika (PJR), José da Costa Ximenes, deklara katak prosesu kriminál tenkeser nu’udar meiu ida ne’ebé servi estadu hodi hala’o justisa ne’ebé bele haree katak prosesu ho garantia sira ne’ebé transparénsia, imparsialidade, kumpri loloos lei, mak bele produz solusaun sira ne’ebé justu. Liafuan sira ne’e PJR hato’o durante ninia intervensaun iha loron-dahuluk semináriu internasionál ida ho tema Polísia Investigasaun Kriminál no Konsolidasaun Estadu-de-Direitu, ne’ebé hala’o iha Salaun Ministériu Negósiu Estranjeiru, kinta-feira (20/10/2016).

pgrTuir José da Costa Ximenes, autoridade Timór-Leste sira nian tenke aumenta liu tan mekanismu sira hodi prevene prátika arbitrária no diskriminatória hosi parte ajente Estadu sira hanesan abuzu poder no nepotismu nune’e bele garante respeitu direitu, liberdade no garantia sira ne’ebé konsagra iha Konstituisaun, no akresenta mós katak “hahalok hirak ne’ebé hamosu prátika refere iha Estadu tomak, maibé liu-liu ba iha forsa seguransa sira”.

Aleinde ne’e, tuir PJR katak maske Timór-Leste hetan avansu lubuk ida, sei iha obstákulu barak ba iha konsolidasaun Estadu-de-Direitu Demokrátiku, inklui reforsa mekanizmu kontrolu ierárkiku no disiplinár no mós asegura estabelesimentu norma sira konduta nian no padraun sira kualidade servisu públiku nian, aleinde mantein komunikasaun ho komunidade ho forma permanente atu nune’e investigasaun kriminál no realizasaun justisa nian bele efetivu no populasaun bele komprende.
PJR akresenta tan katak estabelesimentu kódigu konduta ba ajente Estadu sira, aleinde fornese klarifikasaun ba norma reguladora sira tuir sistema, mós sai hanesan reforsu hosi padraun ba atuasaun hosi operadór sira, hodi nune’e bele limita situasaun ne’ebé hafahe ema iha fatin sira ne’ebé sira servisu ka divizaun interna liuliu kria hosi ajente kriminozu sira.
“La’os lia-helik ba ema ruma katak, organizasaun kriminozu sira buka nafatin forma oioin atu halo fraku, hafahe no desestabiliza atu oinsa investigasaun kriminál bele naksobu”, dehan PJR.
Ministériu Públiku (MP) iha knaar tomak hodi hala’o asaun penál no lori responsablidade hodi diriji inkéritu ho efetivu no bele hetan ajuda ba nia realizasaun hosi órgaun polísia kriminál sira liuhosi delegasaun kompeténsia hodi hala’o no ezekuta aktu inkéritu sira balun. Relasiona ho ida ne’e, PJR deklara katak ninia espetativa ho operasionalizasaun ba Komisaun Anti-Korupsaun (KAK) ho Polísia Sientifika Investigasaun Kriminál (PSIK) bele lori-mai espesializasaun iha invetigasaun kriminál nomós kredibilidade boot no siénsia hodi halibur meius prova espesífiku.
“Kualidade no espesializasaun investigasaun nian hosi PSIK no KAK bele fó nia kontribuisaun oinsá bele forma sistema investigasaun kriminál ida ne’ebé permite alkansa ho efisiénsia finalidade sira ba justisa, defeza no protesaun ba direitu fundamentál sira no resposta ba forma sira hosi kriminalidade grave liu, violenta no organizadu tebtebes”, relata PJR.
Semináriu ne’ebé ohin hahú, hakotu mós faze dahuluk Programa Justisa Timór-Leste nian, ne’ebé hetan apoiu hosi Uniaun Europeia no implementa hosi Camões Institutu Koperasaun no Língua, I.P ne’ebé dezde 2012 fó ajuda kria ona Kámara Kontas no PSIK. (Media PJR)