Oecusse- iha loron Kinta, (30/05/2019) Prokuradór Distritál Oecusse (PDO), Dr. Mateus Nessi  halo sosializasaun ba komunidade iha Sub Distritu Pante Makasar kona-ba tipu sira krime nian, hanesan krime ne’ebé bazeia ba  jeneru, violénsia domestíka, violasaun seksuál no abuzu seksuál ba labarik ki’ik sira. Sosializasaun ne’e rasik halo tiha liuhusi kooperasaun hamutuk ho Amu Parokia São Miguel Padiae, Pe. Carlos de Deus ho Administradór Sub-Distritu Pante Makasar, Eurico da Costa Bobo. 

Tuir observasaun Prokuradór Distritál Oecusse, Dr. Mateus
Nessi, katak durante ne’e krime bé aas liu ne’ebé akontese iha Rejiaun
Administrativa Espesiál Oecusse Ambeno (RAEOA) mak krime violénsia doméstika,
inklui krime sira seluk hanesan, violasaun sexuál, abuzu seksuál ba labarik
ki’ik sira. Haree ba problema hirak bé temi iha leten ne’e, nune’e, hala’o tiha
sosializasaun ho ninia objetivu mak atu fahe informasaun ba autoridade lokál
sira atubele kompreende di’ak liután kona-ba krime sira ne’e, no ikusmai bele
hatutan hato’o informasaun sira ne’e ba komunidade sira”.  

Prokuradór Distritál ne’e hatete tan katak “krime  sira hanesan violénsia doméstika, violasaun
seksuál no abuzu seksuál ba labarik ki’ik sira hanesan krime públiku, tanba
ne’e, dalan atu rezolve krime refere ne’e mak tenke hato’o keixa ba iha Polísia
Nasionál Timor-Leste (PNTL) no tuirmai sei enkamiña ba Ministériu públiku, ka
bele direitamente aprezenta keixa ba Ministériu Públiku, atu nune’e bele
prosesa tuir lei ne’ebé iha”.

Iha sorin seluk, Amu Parokia São Miguel Padiae, Pe.
Carlos de Deus hatete katak “violénsia mosu husi ema, la’ós husi Maromak, “violénsia
mai husi ema nia frakeza, mai husi ema nia limitasaun, egoista, arogansia,
loko-an ka  kaan-ten, no violénsia doméstika
ne’e mosu tanba ema barak hakarak forma familia maibé laiha preparasaun atu
moris nu’udar família, ema barak hakarak iha jerasaun maibé la iha
responsabilidade, ema barak iha gostu atu forma família maibé la iha domin,
ne’e duni, buat ne’ebé sira hakarak no gosta ne’e la lori to’o nia finalidade,
naksobu lailais deit”.

Pe. Carlos de Deus  mós hatete liután katak violasaun seksuál no
abuzu seksuál ba menoridade, ne’e hun no abut mai husi família, razaun tanba la
iha ema ida moris nu’udar fatuk ka ai ida,  sempre moris husi família ida, oan feto ka
mane mai husi família, no ema la’ós animál ne’ebé la iha hanoin, maibé ema iha
hanoin no konxiénsia atu tetu no sukat buat hotu, ema hatene fatin no tempu, liuliu
ema iha kapasidade atu distinje ida ne’ebé loos no ida ne’ebé la loos, ida ne’ebé
di’ak no la di’ak, ida ne’ebé tuir ukun no ida ne’ebé la tuir ukun fuan Maromak
nian, dala barak mosu violasaun sira ne’e tanba falta kontrola husi inan-aman ka
família sira, tanba ne’e ita hotu tenki iha morál ba aktu ida-ne’e no respeita
moris nu’udar grasa ida ne’ebé fó husi Maromak, no keta halo buat ne’ebé ó rasik
lakohi ema seluk halo ba ó”.

Oradór prinsipál iha atividade sosializasaun ne’e mak Prokuradór
Distritál Oecusse, Mateus Nessi no Amu Parokia São Miguel Padiae, Pe. Carlos de
Deus, Administradór Sub-Distrito Pante Makasar, Eurico da Costa Bobo, no hetan partisipasaun
husi membru Polísia sira, Xefe – Suku     na’in-ualu  (8), Xefe-Aldeia sira hosi Sub Rejiaun Pante
Makasar inklui mós ho lia- na’in no membru komunidade lokál sira, (Media PJR).