Manufahi – Sesta, loron-11, fulan-Outubru, tinan-2019, Prokuradór Distritál Suai Dr. José Elo ho Prokuradór Repúblika Dr. Napolião Soares da Silva hala’o programa sensibilizasaun kona-ba lei sira hanesan;  Kódigu Penál, Prosesu Penál, Lei Violénsia Doméstika no Lei Armas Brankas ba PNTL, xefi-suku no funsionáriu sira husi instituisaun governu nian iha salaun Administrasaun Munisipál Manufahi-Same.

Objetivu prinsipál hala’o programa sensibilizasaun ida-ne’e mak atu ajuda autoridade lokál inkluijuventude no mós  lia-na’in sira hodi kompreende no hatene didi’ak lei formál ne’ebé vigóra iha ita-nia nasaun, liuliu ba aktu kriminál ne’ebé mosu iha sira nia le’et, ajuda sira hodi servi povu, atu bele hetan justisa formál ne’ebé di’ak no óinsa aprezenta keixa  no sé mak iha kompeténsia atu simu sidadaun sira nia keixa, tantu krimi ka sivil.

Iha ninia intervensaun, Prokurador Distritál Suai  Dr. José Elo hato’o  katak Prokuradoria Distritál Suai iha  área juridikasaun haat  mak hanesan Munisípiu Manufahi, Suai/Covalima, Ainaro no  Bobonaro. Ohin PDS mai iha munisípiu Manufahi atu kumpri asaun anuál nian, no partikularmente Ministériu Públiku iha obrigasaun atu hakbesik justisa ba povu,  no mós  fahe hanoin, esperiénsia no koñesimentu liuliu kona-ba lei sira hanesan Kódigu Penál, Prosesu Penál, Lei violénsia Doméstika no Lei Armas Brankas.

Iha biban ne’e, Prokuradór Distriál Suai Dr.José Elo hateten liután katak  ita-nia Lei Penál ne’e atu regula hahalok aktu krimi sira,  no sé mak na’in ba aktu krimi no asaun Penál sira ne’e mak MP. Tuir ita-nia konstituisaun RDTL, iha artigu 132, esplika klaru kona-ba kompeténsia MP nian.

Iha sorin seluk, Prokuradór ne’e mós husu ba Komunidade sira katak sé mak iha problema ruma, ninia nain-rasik mak ba hato’o keixa iha Postu Polisia ka ba Ministériu Públiku, nune’e mós sei fó tempu to’o loron-15 hodi hato’o keixa no reforsa keixa, kuandu iha ema  ruma mate ita presiza teste DNA, atu nune’e bele hatene loloos motivu sira husi kazu ne’e no hodi bele reforsa evidénsia bainhira kazu ida to’o iha Tribunál.

Iha fatin hanesan, Prokurador Dr. Napolião Soares esplika mós Lei Violénsia Doméstika no Lei Armas Brankas. Maioria artigu sira ne’ebé refere ba iha Lei Violénsia Doméstika ne’e  previstu ona iha ita-nia Lei Kódigu Penál, maibé, ninia natureza mak muda, balun muda tiha husi semi públiku ba krimi públiku katak maski iha ofensa baibain maibé nia natureza ne’e troka ba públiku.

Kona-ba Lei Armas Brankas, Dr. Napolião haktuir katak, Lei mós fó kriteria antes ita atu hanorin Arte Marsiál ka apreende tenki liuhosi dalan legál no hetan autorizasaun husi instituisaun relevante sira hanesan Intituisaun Komisaun Reguladores Arte Marsiais, iha ona autorizasaun mak bele hanorin, se karik laiha autorizasaun ruma, entaun bainhira autoridade Polisia sira ba ka’er sei prosesa tiha no bele hetan pena to’o tinan-3.

Prokuradór ne’e reforsa liután katak “Ami-nia servisu ida-ne’e halo tuir juramentu katak defende duni lei no defende de’it interese estadu nian, la haree ba familia, rasa no grupu”.

Tuirmai Komandante Eskuadra Turiscai, Inspetór Lemos de Andrade, hato’o agradesimentu ba Prokuradór sira maski ho distansia ne’ebé do’ok, iha nafatin espiritu hodi fahe eseperiénsia ba  komunidade sira atu koñese di’ak liután justisa formál. Komando Polisia Munisípiu Manufahi mós orienta hela komandante eskuadra sira, inklui Ofisiál Polisia Suku (OPS)  hodi halo diseminasaun Lei Arma Brankas, Arte marsiais ba iha suku-suku liuhosi programa Enkontru Konsellu Polisiamentu Komunitáriu (KPK) kada fulan tolu-tolu, hodi asegura       ita-nia situasaun la’o ho di’ak.

Iha programa sensibilizasaun ne’e hetan partisipasaun hosi ema hamutuk na’in-lima nulu resin ualu ne’ebé kompostu husi Adjuntu Administradór Munisípiu Manufahi, Komando Polisia no membru PNTL sira inklui xefe-suku, funsionáriu públiku no komunidade sira. (Media PJR).