Dili-Prokuradór-Jerál Repúblika (PJR), Dr. José da Costa Ximenes ho Adjuntu-PJR, Dr. Alfonso Lopez, iha loron-Segunda (09/03/2020), hato’o relatóriu fulan-Fevereiru nian ba Prezidente Repúblika, Dr. Francisco Guteres Lú-Olo iha Palásiu Prezidente, Bairru Pité.
“Hanesan baibain, ohin ami hala’o enkontru regulár ho PR, enkontru ne’e rasik halo fulan ida dala ida, iha biban ne’e, ami esplika uitoan kona-ba situasaun kriminalidade iha nivél nasionál, iha fulan-Janeiru ita konsege termina prosesu hamutuk 597, no iha fulan-Fevereiru ita-nia majistradu sira termina prosesu hamutuk 539, portantu prosesu ne’e tun nafatin”, ida-ne’e entermus kriminál nian, PJR informa lia hirak ne’e hafoin reuniaun ho PR.
PJR mós informa kona-ba relatóriu anuál ne’ebé sei hato’o ba Parlamentu Nasionál (PN), “ami informa mós ba PR katak agora daudaun Minísteriu Públiku prepara ona informasaun anuál ba PN, la’ós atu pasa de’it informasaun, maibé ami mós analiza situasaun globál iha Timor-Leste”.
“Ami deteta fatin sira ne’ebé mak iha risku hanesan, Ministériu Finansas, Diresaun Jerál Alfándega nian, ne’ebé, ami haree katak Diresaun Jerál Alfándega ne’e risku tebtebes tanba sira mak hatene sasán tama no sai, iha sasan barak ne’ebé tama ilegál mai Timor mós ultrapasa hosi sira, tanba ne’e ita analiza hamutuk oinsá bele kombate ida-ne’e, ita la koa’lia de’it kona-ba krime maibé oinsá estratéjia ba kombate nian” dehan PJR.
PJR akresenta tan katak, “kareta barak ultrapasa hosi fronteira mai to’o Timor no antes tama Timor dalaruma ninia matríkula sira ne’e mós iha hotu ona, ita la dehan katak ema hothotu iha alfándega ne’e la di’ak, barak iha ne’ebá servisu ho di’ak no fó sira-nia dedikasaun tinan barak to’o ohin loron”.
PJR hatete liutan katak, “ita tenke kontrola didi’ak sasán tama no sai, kompañia balun laiha atividade esportasaun no importasaun maibé sira lori kareta tama mai depois fa’an fali, ami haree ida-ne’e hanesan risku númeru primeiru ne’ebé akontese, iha ne’ebá la’ós deit kontra bandu, maibé iha ne’ebá bele akontese mós trafiku influénsia, korrupsaun no ikus mai mak brankeamentu kapitál, ne’e hanesan alerta ba públiku atu ita hotu bele tau atensaun ba ida-ne’e”.
Aleinde ne’e, “ami indika katak iha Ministériu Turizmu mós iha risku, liuliu ba sira ne’ebé mak kontrolu jogu kasino sira iha Timor-Leste, tanba iha Timor ita seidauk regulariza kasino no jogu sira ho didi’ak. Ha’u halo komparasaun ho país Macau, sira-nia jogu kasino mak fó suporta ba sira-nia orsamentu país nian, maibé ita nian iha Timor komesa iha tinan-2004 to’o 2012 kuaze funsióna ilegál de’it, foin iha tinan-2016 mak iha lei kona-ba jogu nian, ha’u hanoin ida-ne’e hanesan avisu ida atu ita kontrola didi’ak jogu sira ne’e, tanba iha jogu ne’e nia laran bele hamosu krime oioin”.
Iha sorin seluk, PJR mós informa ba PR kona-ba reativasaun grupu arte marsiál sira, “atividade grupu arte marsiál sira ne’e presiza kontrola ho didi’ak, maske reativa ona maibé Sekretáriu Estadu no Joventude tenke tau-matan ba ida-ne’e, tanba mosu konflitu barak iha sosiedade nia leet ne’e kauza hosi ida-ne’e, ita la dehan ema hotu iha ne’ebá aat hotu, maibé iha barak mak ataka malu, tanba ne’e Ministériu relevante tenke tau atensaun ba ida-ne’e, atu labele akontese tan.
PJR informa mós kona-ba kontratasaun públika, “parte seluk ne’ebé ami haree mak kontratasaun públika, tanba barak laiha transparénsia, balun laiha órgaun fiskalizadór a hodi halo fiskalizasaun ho di’ak, tanba ne’e kontrasaun públika sira ne’ebé estadu ho governu kontrata ne’e tenke defende didi’ak estadu.
Aleinde ne’e, ami haree mós konaba cyber crime. Ho dezenvolvimentu téknolojia nian ne’ebé iha, nune’e lais atu transforma ita-nia sosiedade ninia kultura, tanba ema balun uza media komunikasaun hodi ataka fali ema seluk, deseduka ita-nia sosiedade.
No PJR informa mós kona-ba aimoruk kontentór sia (9), “aimoruk droga kontentór sia (9) ne’e hetan ona desizaun hosi Tribunál Rekursu katak absolve arguidu sira, maibé kontentór sira afavór ba estadu hodi destroi kontentór sira ne’e, ami haree iha ne’ebá materiál baziku sira kona-ba droga, ita-nia lei kona-ba droga nian ladún atualiza didi’ak, iha nasaun seluk materiál kona-ba droga ne’e ema sempre atualiza, maibé ita nian laiha, (Media PJR).