Dili – iha loron-16, fulan-Janeiru-tinan-2020, Prokuradór Distritál Dili, Dr. Jacinto Soares Babo sai oradór iha kursu dahuluk nian ba formandu sira ho kategoria ofisiais Inspetór no formasaun eskolar (FE) iha Sentru Formasaun Akademia PNTL Comoro.
Iha biban ne’e, Dr. Jacinto Babo hato’o ninia palestra ne’ebé foka liu kona-ba lala’ok sira servisu Ministériu Publiku (MP) nian ba formandu sira hamutuk ema na’in limanulu resin tolu, “ohin ha’u mai la’ós ko’alia kona-ba materia Prosesu Penál no Sivil, maibé ha’u mai atu fahe informasaun kona-ba servisu MP nian, tanba dalabarak ema rona de’it MP mak fatin ne’ebé akuza ema hodi lori ba Tribunál, ka iha tan buat seluk mak MP atu halo”.
Prokuradór Distritál ne’e esplika katak, “servisu MP nian hanesan autónomu, depois nia tenke garante injensaun objetividade ho legalidade iha nia desizaun, la iha intervensaun polítika iha ninia servisu, tanba ne’e mak dehan MP autónomu, nia majistradu sira independente no sei responsavél individualmente ba iha sira-nia irarkia mak Prokuradór-Jerál Repúblika, karaktéristika esensiál MP nian mak kumpri devér diretiva sira ne’ebé mak hetan hosi majistradu sira ho grau superiór, tanba ne’e mak iha Prokuradoria Jerál Repúblika nia laran ne’e klasifika tiha Prokuradór sira iha klase oioin ne’ebé hahú hosi klase III, klase II, no klase I, no bainhira atu halo mudansa ruma ba klase sira ne’e tenki liuhosi inpeksaun ne’ebé rigorozu tebes mak foin bele hetan mudansa ba klase sira ne’e”.
Bele kumpri orden hosi superiór maibé tenke legál, tenke tuir lei, rekuza kumprimentu ne’ebé la tuir dalan, tanba ne’e mak servisu Prokuradór Repúblika sira nian la hanesan ho servisu administrasaun publika nian. Majistradu sira responde no kumpri sira-nia devér tuir lei de’it.
Iha sorin seluk, nia hateten liután katak, “Publiku sira haree relatóriu MP nian ba iha Parlamentu Nasionál, iha mós prosesu arkivu, bainhira iha investigasaun nia laran hatudu katak prova la sufisiente entaun tenke arkiva tiha, maibé iha prova sufisiente mak foin lori ba tribunál, faze investigasaun iha rua de’it, ne’ebé desidi atu lori ba tribunál ka arkiva, tenke barani hola desizaun labele analiza, nu’udar majistradu ida ne’ebé ligadu ho prosesu sira ne’e tenke desidi atu arkiva tiha ka akuza, tanba ne’e mak mosu mós arkivamentu ba iha prosesu ruma, depois iha servisu balun ne’ebé diriji ba iha parte investigasaun kriminál nian ka PNSIK, tanba ne’e ita sempre servisu hamutuk relasionadu ho investigasaun ba prosesu ne’ebé de’it, inklui ho PSIK sira, no ba kazu korrupsaun ita servisu hamutuk ho KAK, instituisaun tolu ne’e mak normalmente ajuda MP iha prosesu investigasaun.
Aleinde ne’e, nia dehan tan katak MP reprezenta mós menoridade sira, “reprezenta labarik ka menoridade sira ne’ebé ho idade tinan-18 mai karik, ne’e atu ko’alia kona-ba sira nia direitu, liu-liu kona-ba kazu sira ne’ebé mak aman-inan sira abandona tiha sira-nia oan no seluk tan, ida ne’e mak ita hasoru”.
Dr. Babo afirma tan katak, Prokuradór sira identiku ho akuzasaun, ema bolu akuzadór, posibilidade boot iha julgamentu bainhira prova afavór ba arguidu, faktu la sufisiente, imediatamente MP husu atu absolve tiha iha tribunál, la he’in parte defesa nian atu husu, ne’e mós nia servisu ida, dalaruma mós Tribunál aplika liu tiha pena ne’ebé mak normál, maske nia arguidu, maibé MP iha devér atu halo rekursu hodi haree filafali pena ne’ebé mak aplika ba arguidu, ka bele husu fali julgamentu ba Tribunál, tanba MP haree katak pena ne’ebé mak Tribunál aplika ba arguidu la koresponde ba nia hahalok, tanba ida-ne’e MP la presiza he’in parte defesa sira halo rekursu, maibé Prokuradór titulár bele halo rekursu, tanba prinsípiu legalidade, MP la’ós buka lakon ka manan maibé nia buka legalidade”.
Iha oportunidade ne’e, Segundu Komandante Sentru Formasaun Akademia PNTL, Sr. Boavida Ribeiro,hato’o mós nia agradesimentu ba Prokuradór Distritál Dili, tanba bele disponivél tempu hodi hakat ba Sentru Formasaun Akademia hodi fahe informasaun kona-ba kna’ar MP nian ba Formandu sira, “ami konvida PDD atu mai partilla informasaun ne’e, tanba ami presiza tebes informasaun ida ne’ebé util ba am- nia formandu sira, tanba formandu sira atu termina ona sira nia formasaun hanesan Ofisiál Inspetór, sira gradua hosi kursu ida-ne’e sei promovidu ba Inspetór ka Alferis, nu’udar Segundu Komandante Sentru Formasuan nian, ha’u hato’o ami-nia agradesimentu ba oradór sira, ho ita-boot sira-nia presenza iha ne’e atu bele fahe informasaun ba ami nia formandu sira”, (Media PJR).